Prvi koraci ka novom životu Kupinika

Povratak

Prvi koraci ka novom životu Kupinika

Tokom prethodne i ove godine, u saradnji opštine Pećinci i Narodnog muzeja iz Beograda, vršena su opsežna arheološka istraživanja atara Kupinova kako bi se Kupinik, prestonica poslednjih srpskih despota Brankovića, sagledao u širem vremenskom kontekstu. Dvonedeljna arheološka istraživanja ove jeseni na terenu su vršili Perica Odobašić, koji je ujedno i koordinator projetka, Nataša Cerović i Emina Zečević iz Narodnog muzeja u Beogradu.

Arheologe je u Kupinovu posetio predsednik opštine Siniša Đokić i tom prilikom upoznao se sa rezultatima dosadašnjih istraživanja i razgovarao o mogućnostima nastavka istraživačkog projekta od velikog nacionalnog značaja.

“Kupinik je najveće istorijsko bogatstvo na teritoriji naše opštine. Predugo je bio zapostavljan i vreme je da mu se posveti pažnja koju zaslužuje. Opština Pećinci je prethodnih godina napravila prve korake ka očuvanju ovog bisera srpske istorije, ali to je posao koji prevazilazi mogućnosti jedne lokalne samouprave i zahteva uključivanje kompletne domaće, a verovatno i međunarodne stručne javnosti. Zbog toga mi je izuzetno drago što se u istraživanje Kupinika uključio Narodni muzej iz Beograda kao relevantna nacionalna institucija. Danas sam imao priliku da se u razgovoru sa stručnjacima upoznam sa koracima koje je potrebno preduzeti da bi Kupinik u nacionalnoj istoriji zauzeo mesto koje zaslužuje. U pitanju je veliki posao, koji će trajati godinama, a verovatno i decenijama, ali prvi koraci su napravljeni i pećinačka lokalna samouprava će podržavati sve napore koji vode ka ovom cilju” – izjavio je nakon posete Kupinovu predsednik Đokić.

Arheolog dr Emina Zečević, muzejski savetnik Narodnog muzeja u Beogradu i rukovodilac istraživačkog tima, kaže da su sada prvi put na nekim lokalitetima otkriveni i registrovani delovi naselja, grobalja i drugi materijalni ostataci iz svih epoha, a ne samo iz srednjeg veka.

„Pronađeni pokretni nalazi pokazuju ono što se na terenu ne vidi na prvi pogled – da je područje Kupinova bilo naseljeno od neolita do danas. Ostaci naselja, grobalja i mnogi drugi pokazatelji svedoče da su ljudi ovde živeli u kontinuitetu od praistorije do današnjeg dana. Kada je reč o samom Kupiniku, koji je za ovo područje svakako najzanimljiviji, naše istraživanje sada se svodi uglavnom na pregled postojećih podataka vezano za istoriju tog mesta i za dokumentaciju koja postoji u ustanovama zaštite kulture svih nivoa, a tiče se statusa tog nalazišta. Kupinik je definitivno spomenik kulture od velikog značaja, i upravo ta činjenica je bila povod za šira arheološka istraživanja“ – kaže dr Emina Zečević, i objašnjava:

„Aktuelna arheološka istraživanja su zapravo prvi koraci ka jednom većem istraživačkom projektu, koji bi se ticao istraživanja tvrđave Kupinik. Za početak smo u saradnji sa opštinom Pećinci odradili jedan važan posao, a to su lidar snimanja koja će biti osnova za izradu konzervatorskih projekata i obuku. Lidar snimanje je lasersko snimanje iz vazduha, znači nedestruktivna metoda, što znači da se snima bez iskopavanja, kroz vegetaciju, do određene dubine zemlje, i na taj način se otkriva gde postoje zidovi, konstrukcije ili neki drugi materijalni tragovi prošlosti, da ne bismo uzalud trošili vreme, sredstva i energiju na istraživanja koja ne mogu da daju rezultate. Prvi koraci su doneli konkretne rezultate i zadovoljni smo njima, a pod idealnim uslovima, završni koraci trebalo bi da dovedu do obnovljenog grada Kupinika koliko to dozvoljavaju okolnosti i volja, a zatim sledi valorizacija spomenika kulture, prezentacije svih vrsta, unošenje novih sadržaja u lokalitet Kupinika kako bi postao i turistička atrakcija.“

Iako je sva pažnja arheologa do sada bila usmerena na Kupinik, najnovija istraživanja su pokazala da pažnju zaslužuje izučavanje mnogo dužeg perioda od srednjeg veka, perioda koji bi obuhvatio nekoliko hiljada godina, koliko postoji organizovani društveni život na području Kupinova. Praistorija od neolitskih kultura do latenskog perioda, rimska civilizacija koja je ovde ostavila brojne tragove, zatim život različitih varvarskih plemena koja se kreću područjem cele donje Panonije, od Avara, Slovena, do Germana i ostalih – sve su to za poštovaoce sopstvene prošlosti veoma važni detalji. Posle ranog srednjeg veka, kada se na ovom području smenjuje više civilizacija, više kultura i država, od Vizantije, Ugarske,pa do nacionalnog srednjeg veka koji je za ovaj kraj naročito bitan zbog Kupinika, u koji se nastanjuje poslednja srpska dinastija Branković. Sve ono što su arheološka istraživanja do sada otkrila, biće prezentovano na različite načine, od kataloga, izložbi, prezentacija, info tabli pa do raznih kulturnih manifestacija i turističih obilazaka. Naša sagovornica iz Narodnog muzeja kaže da postoji volja i naučni interes da se istraživanja nastave.

Arheolog Perica Odobašić iz Kupinova ističe da su istraživanja od ogromnog značaja da bi se krenulo u ozbiljan razvoj lokaliteta Kupinika.

“Svaka faza istraživanja je izuzetno važna i gotovo neophodna, od terenske prospekcije što većeg dela atara i rekognisciranja arheoloških terena, preko uvezivanja svih mogućih nalazišta sa velikim nalazištem Kupinik, pa do kasnijih detaljnih arheoloških istraživanja ovog lokaliteta. Jedno bez drugog istraživanja gotovo da i ne može. Nama jeste cilj da na Kupiniku sprovedemo prvo sondažna, ali i sistematska istraživanja samog lokaliteta koji je veliki, izuzetno važan i koji zahteva duži vremenski period samih radova. Iako mali, ovo je značajan korak ka tome” – kaže Perica Odobašić.

Lasersko snimanje iz vazduha je prva faza nedestruktivnog istraživanja samog lokaliteta i prvi korak koji će dati, kaže Odobašić, određene rezultate i planski dokument koji će biti implementiran u svaki naredni dokument upućen nadležnim institucijama da bismo ušli u arheološka iskopavanja.

“Smatram da je naša obaveza da naredne godine počnemo Kupiniku da vraćamo nekadašnji sjaj, i mislim da je prvi korak u tom pravcu početak arheoloških istraživanja. cilj nam je da sprovedemo i sistematska istraživanja, da otkrijemo celu površinu, da ustanovimo raspored svih objekata na lokalitetu, kako u gornjem, tako i donjem gradu Kupiniku, da saznamo kakovog je oblika i dimenizja bio, kakva je bila forma rova između podgrađa i gornjeg grada, otkrijemo namenu zgrada koje svakako postoje skrivene slojevima zemlje. Biće zanimljivo i otkriće sistema odbrane Kupinika, kao i svih ostalih segmenata života same tvrđave i okolnog naselja u punom sjaju života na tom prostoru. Sistematska istraživanja su krajnji cilj naučnicima, ali rekonstrukcija je krajnji cilj za korisnike, odnosno turiste. Međutim, mi moramo da skrenemo pažnju na to da javnost može da bude upoznata sa lokalitetom i njegovim značajem i na sve druge načine, a to su upravo radovi koje će stručnjaci objaviti, a koji su vezani konkretno za ovaj lokalitet, preko izložbi, raznih prezentacija, emisija... Ljudi koji su stolovali, živeli i umirali oko Kupinika imaju priču, a svaka ta priča može da bude delimično, ili potpuno ispričana. Tvrđava Kupinik nije samo objekat, ona zahteva detaljno istraživanje i vraćanje priče o njoj na velika vrata u udžbenike nacionalne istorije” – rekao je Odobašić.

Tako visoko postavljen cilj zahteva podršku državnih institucija svih nivoa, objašnjava Odobašić.

“Takva pomoć ne izostaje. Već drugu godinu je Narodni muzej, kao najveća muzeološka institucija u državi i partner opštine Pećinci na ovom poslu, uključen u otklanjanje svih prepreka koje stoje na putu povratka Kupinika na visoko mesto na lestvici lokaliteta od nacionalnog značaja. U narednom periodu, biće uključene i mnoge druge institucije – na primer, Zavod za zaštitu spomenika kulture iz Sremske Mitrovice kao trenutno nadležan, a i ostale pokrajinske i republičke ustanove. Sve to ne bi bilo moguće da lokalna samouprava nije prepoznala značaj kako samog lokaliteta, tako i onoga što sledi nakon realizacije istraživačkih radova, jer kada naučnici sklope svoje sveske, povuku se u kancelarije i počnu to da publikuju, na samom lokalitetu treba da budu ljudi zainteresovani da ga bolje upoznaju” – zaključuje Perica Odobašić.